Wiek ojca a zdrowie przyszłego dziecka

Gdy do przedszkola przychodzi mężczyzna w kwiecie wieku i odbiera swoje dziecko nikogo to nie dziwi. Jeszcze 20-25 lat temu zapewne pomyślano by, że to stosunkowo młody dziadek tego przedszkolaka. W Polsce w 2014 roku urodziło się 2647 dzieci, których ojcowie mieli 50 lat lub więcej. W porównaniu z 2002 rokiem, to wzrost o około 71 proc. Co się zatem zmieniło?

W ostatnich dekadach obserwujemy znaczącą zmianę w podejściu do planowania rodziny. Wielu mężczyzn decyduje się na ojcostwo w późniejszym wieku. Wiek ojca staje się więc istotnym czynnikiem, który może mieć wpływ na zdrowie potomstwa. Warto więc przyjrzeć się badaniom naukowym i analizom dotyczącym korelacji między wiekiem ojca, a zdrowiem dziecka, zwracając uwagę na możliwe ryzyka i konsekwencje dla zdrowia potomstwa.

Obecnie wiele społeczeństw skłania się ku odkładaniu decyzji o rodzicielstwie. Kariera zawodowa, osiągnięcie stabilizacji finansowej czy poszukiwanie idealnego partnera to tylko niektóre z przyczyn odroczenia momentu posiadania dzieci. Statystycznie, pierwsze dziecko rodzi się w coraz późniejszym wieku życia rodziców. Ta zmiana społeczna wiąże się z wieloma konsekwencjami, zarówno pozytywnymi, jak i negatywnymi.

Starzenie się męskiego materiału genetycznego i jego możliwe konsekwencje

Przez wiele lat kwestie związane z wiekiem rodziców i ich wpływem na potomstwo koncentrowały się głównie na wieku matki. Jednakże, rosnąca liczba badań wskazuje, że wiek ojca również ma istotne znaczenie.

Proces starzenia się męskiego materiału genetycznego jest zjawiskiem naturalnym. Z każdym rokiem życia mężczyzny, jego DNA ulega degradacji, co może skutkować obniżoną jakością nasienia.

Naukowcy z Uniwersytetu Stanforda postanowili sprawdzić, czy późne ojcostwo może także wpłynąć na zwiększenie ryzyka powikłań okołoporodowych. Ich wnioski jasno mówią, że niejednokrotnie źródłem potencjalnych problemów są mutacje nasienia występujące wraz z wiekiem, a uszkodzone w ich wyniku plemniki mogą mieć negatywny wpływ na dziecko. Na podstawie danych z wynikających z badań na grupie ponad 40 milionów urodzeń określono, że ojcostwo już po 35. roku życia zwiększa ryzyko wystąpienia m.in. niedotlenienia okołoporodowego, napadów drgawkowych oraz niskiej wagi urodzeniowej. (na podst. Polska Agencja Prasowa, Focus, Medonet, Science Daily)

Badania przeprowadzone tym razem w Instytucie deCODE Genetics w Reykjaviku wykazało, że starzenie się materiału genetycznego może mieć wpływ nie tylko na zdolność do poczęcia dziecka, ale również na jego późniejsze zdrowie i rozwój. Późny wiek ojca może również wpływać na rozwój genów determinujących występowanie autyzmu u dzieci. Trzeba jednak w tym miejscu wyraźnie zaznaczyć, że czynniki genetyczne odpowiadają jedynie za około 10% przypadków autyzmu.  (źródło: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12313287/  dostęp:18.02.2024)

Naukowcy z Kalifornii, którzy przebadali ponad 5 tys. ciężarnych kobiet i udowodnili 1,6 razy większy wzrost ryzyka spontanicznego poronienia w przypadku ciąż ojców w wieku 40 lat oraz 1,9 razy większy wzrost w przypadku ojców w wieku 50 lat w porównaniu z ciążami młodych ojców mających 20 lat.

Inne badania wskazały wzrost ryzyka urodzenia martwego dziecka w przypadku ojców mających ponad 40 lat w porównaniu z ojcami w wieku 32 lat. Wyniki badań wskazują jednak na nieznaczny wpływ zaawansowanego wieku ojca na ryzyko przedwczesnego porodu, niską masę urodzeniową oraz wystąpienie stanu przedrzucawkowego u ciężarnej (patrz: Czy wiek mężczyzny może mieć wpływ na zdrowie jego potomstwa, prof. dr hab. n. med. Michał Radwan)

Późniejszy wiek ojca może mieć również wpływ na procesy rozwojowe płodu. Sugeruje się, że zwiększa się ryzyko wystąpienia niskiej wagi urodzeniowej, wcześniactwa oraz komplikacji podczas porodu. Te czynniki mogą przyczynić się do dalszych wyzwań. Spermatozoidy, w przeciwieństwie do komórek jajowych, są produkowane przez całe życie mężczyzny. Proces ten, zwany spermatogenezą, zachodzi w jądrach i trwa około 74 dni. Z każdym cyklem podziału komórkowego, istnieje ryzyko mutacji DNA. Większa ilość cykli podziału u mężczyzn po 40 roku życia zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia mutacji genetycznych, które mogą być przekazane potomstwu. Badania wskazują, że dzieci starszych ojców są narażone na wyższe ryzyko wystąpienia niektórych zaburzeń genetycznych, takich jak autyzm, schizofrenia czy trisomia 21 (zespół Downa). Ponadto zwiększa się prawdopodobieństwo wystąpienia niektórych rzadkich genetycznych chorób dominujących. Warto jednak zaznaczyć, że ryzyko to jest stosunkowo niskie i dotyczy niewielkiej części populacji.

Jednym z najczęściej omawianych zagadnień w kontekście wieku ojca jest ryzyko mutacji de novo, czyli mutacji, które pojawiają się po raz pierwszy w danym zygocie i nie są dziedziczone od rodziców. Badania jednoznacznie wykazały, że liczba mutacji de novo w genomie dziecka wzrasta wraz z wiekiem ojca. Ponadto, badania wskazują na możliwy związek między późnym ojcostwem a zwiększoną podatnością na niektóre choroby, takie jak leukemie czy guzy mózgu w dzieciństwie.

Psychologiczne i społeczne aspekty późnego ojcostwa

W kwestii wieku ojca warto również rozważyć aspekty psychologiczne i społeczne. Starsi ojcowie często posiadają większą stabilność emocjonalną i są lepiej przygotowani finansowo, co teoretycznie może przekładać się na lepsze warunki do wychowania dziecka. Jednakże mogą również napotkać trudności związane z różnicą pokoleń czy mniejszą energią do aktywnego uczestnictwa w życiu dziecka. Wiek ojca może mieć również wpływ na rozwój emocjonalny i psychologiczny dziecka.  Z analiz naukowców z Indiana University w USA i Karolinska Institute w Szwecji wynika, że późne ojcostwo w nieznaczny sposób zwiększa ryzyko autyzmu, ADHD, skłonności do uzależnień, a nawet schizofrenii. W badaniu prowadzonym na próbie 2,6 mln osób porównywano w jaki sposób wiek ojców wpływał na zdrowie i zachowanie potomstwa, przy czym punktem odniesienia byli ojcowie mający 24 i 45 lat. Międzynarodowy zespół badaczy z USA i ze Szwecji pisze w piśmie medycznym „JAMA Psychiatry”, że prawdopodobnie winne jest nasienie obarczone większą liczbą mutacji. Przyglądano się m.in. różnicom wśród rodzeństwa spłodzonego przez tego samego ojca, a także szukano różnic pomiędzy rodzinami.

Starsi ojcowie są często bardziej dojrzali, cierpliwi i mają bogatsze doświadczenie życiowe, co może przyczyniać się do lepszego wsparcia emocjonalnego dla dziecka. Z drugiej strony, mogą oni również doświadczać większego lęku związanego z ojcostwem lub obaw o zdrowie i przyszłość swoich dzieci.

Co warto sprawdzić decydując się na późne ojcostwo?

Chociaż ryzyko wystąpienia niektórych chorób i zaburzeń wzrasta wraz z wiekiem ojca, ważne jest, aby pamiętać, że wielu mężczyzn w późniejszym wieku staje się ojcami zdrowych dzieci. Wiedza o potencjalnym ryzyku pozwala na lepsze przygotowanie i świadome podejście do rodzicielstwa. Współpraca z lekarzami i specjalistami może pomóc w minimalizowaniu ewentualnych negatywnych skutków późnego ojcostwa. Dla mężczyzn planujących ojcostwo w późniejszym wieku, istotne jest świadome podejście do kwestii zdrowotnych. Zaleca się regularne badania, utrzymanie zdrowego stylu życia oraz monitorowanie jakości nasienia. Konsultacje z genetykiem mogą również pomóc w ocenie potencjalnego ryzyka dla zdrowia przyszłego potomstwa.

Wiek ojca stanowi istotny czynnik wpływający na zdrowie i rozwój przyszłego dziecka. Należy podkreślić, że zarówno biologiczne, jak i społeczno-ekonomiczne aspekty tego zagadnienia wymagają dalszych badań, aby lepiej zrozumieć potencjalne ryzyka i korzyści wynikające z późnego ojcostwa. Przyszli rodzice, szczególnie ci w starszym wieku, powinni być świadomi tych zagrożeń i korzyści, a także konsultować się z lekarzami i specjalistami, aby zapewnić najlepszą możliwą opiekę dla swoich dzieci.