Białe plamy na zdrowotnej mapie Polski a profilaktyka raka szyjki macicy

Co roku ponad 1,4 mln kobiet na całym świecie, a 2,5 tysiąca Polek słyszy diagnozę, która zmienia ich życie. Każdego roku 1,6 tysiąca kobiet w Polsce z tego powodu umiera. Rak szyjki macicy – to jeden z najgroźniejszych, cichych zabójców kobiet. W 2018 roku według szacunków IARC (International Agency for Research on Cancer) rak szyjki macicy był czwartym najczęściej diagnozowanym nowotworem złośliwym i czwartą przyczyną zgonów z powodu raka u kobiet. Co gorsze statystyki wyraźnie pokazują, że dotyka on coraz więcej młodych, aktywnych zawodowo pań.

Rak szyjki macicy, jeśli jest odpowiednio wcześnie wykryty, jest w niemal 100% wyleczalny. Rozwiązanie jest jedno – regularna cytologia. Proste, szybkie i bezbolesne badanie, które można wykonać w każdym gabinecie ginekologicznym. Każda kobieta od 21. roku życia i maksymalnie w ciągu 3 lat od rozpoczęcia współżycia powinna się zgłaszać na regularne badania cytologiczne wykonywane nie rzadziej niż co 3 lata, a w grupach ryzyka nawet co rok.

Głównymi czynnikami wpływającymi na pojawienie się raka szyjki macicy są:

· przewlekłe zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego HPV 16 i 18 lub innymi typami onkogennymi;

· wczesne rozpoczęcie współżycia płciowego;

· duża liczba partnerów seksualnych lub partner niedochowujący wierności;

· duża liczba porodów;

· wiek (zachorowalność zwiększa się wraz z wiekiem);

· wieloletnie palenie papierosów;

· śródnabłonkowa neoplazja szyjki (CIN) w wywiadzie.

Przyczyny prawdopodobne to m. in.:

· wieloletnie stosowanie hormonalnych środków antykoncepcyjnych;

· niewłaściwa dieta, bogata w czerwone mięso, przetwory mięsne, tłuste sosy oraz o niskiej zawartości oliwy z oliwek;

· zakażenie wirusem HIV;

· zakażenia narządów płciowych przenoszone drogą płciową, inne niż HPV (np. chlamydia, rzęsistek, wirus opryszczki HSV-2);

· stany obniżonej odporności

· immunosupresja w związku z przeszczepieniem narządów

Choroba ta rozwija się latami nie dając przy tym żadnych objawów. Często potrafi nawet przez 10 lat nie dawać o sobie znać. Gdy jednak pojawiają się oznaki choroby może być już za późno na skuteczne leczenie. Tym, co w sposób szczególny powinno zwrócić naszą uwagę jest:

· krwawienie pomiędzy regularnymi krwawieniami miesięcznymi;

· krwawienie po stosunku, prysznicu lub badaniu ginekologicznym;

· krwawienie miesięczne, które trwa dłużej i jest bardziej obfite niż zwykle;

· krwawienie po menopauzie;

· obfite upławy z pochwy;

· ból w podbrzuszu;

· ból podczas stosunku.

Niestety szacuje się, że w Polsce około 45-50% przypadków zachorowań na raka szyjki macicy wykrywa się dopiero w III-IV stadium.

Mimo ciągle rosnącej świadomości pacjentek i starań lekarzy w Polsce nadal są tzw. „białe plamy” czyli obszary, gdzie takich badań profilaktycznych wykonuje się zdecydowanie zbyt mało. Białe plamy to realne zagrożenie dla kobiet. Jak podkreśla dr. n. med. Mirosław Szlachcic: „Profilaktyka powinna stać się absolutną normą w naszym społeczeństwie. Połowa kobiet w Polsce, u których rozpoznano raka szyjki macicy nigdy nie robiło badania cytologicznego.” Niestety jednym z tych miejsc w Polsce, gdzie badań cytologicznych wykonuje się zdecydowanie zbyt mało jest Małopolska, mimo że na obszarze tego województwa znajdują się miasta z doskonałą bazą medyczną.

Krakowska klinika Medistika Ginekologia + Płodność wychodząc naprzeciw tym potrzebom wprowadziła szeroko zakrojoną kampanię profilaktyczną pod hasłem „Szoruj na badanie”, nawiązując do małej szczoteczki używanej przez ginekologów podczas wykonywania cytologii, a więc właśnie tego badania, które może uchronić przed rakiem szyjki macicy. Możliwość skorzystania z bezpłatnej cytologii oraz spotkań odbywających się w kilkunastu miejscach na terenie całego województwa to metoda na zachęcenie do badań, ale także zbudowanie świadomości, oswojenie się, a także próba wprowadzania pewnej rutyny, która może uratować zdrowie i życie. Rutyna ta polegać ma na niczym innym, jak na regularnej kontroli cytologicznej. Na pewno cytologię powinna regularnie wykonywać każda kobieta w wieku 25-59 lat i dotyczy to również Pań nieaktywnych seksualnie oraz dziewic. Niektórzy lekarze doradzają wykonanie pierwszej cytologii po roku od rozpoczęcia współżycia, a także wydłużenie zalecanego wieku aż do 69 roku życia. Co ważne, cytologię należy również wykonywać w ciąży, najlepiej już w pierwszym trymestrze, ponieważ rak szyjki macicy w tym okresie może mieć bardzo ciężki przebieg.

Projekt zachęcający do badań jest odpowiedzią na najczęściej spotykane argumenty mówiące o braku czasu, finansów, utrudnionym dostępie bądź zbyt długim czasie oczekiwania na termin badania. Twórcy akcji wyszli naprzeciw kobietom i nie tylko zapewnili bezpłatny dostęp do tego badania, ale także sprawili, że to „badanie przyszło do pacjentek” wyznaczając wiele dogodnych lokalizacji, dając możliwość wygodnej rejestracji również dla kobiet, które dostęp do badań miały utrudniony ze względu na nieprzystosowanie budynku do potrzeb osób z niepełnosprawnością ruchową.

Co ciekawe program „Szoruj na badania” to również edukacja i uświadamianie kobiet. Dla tych pań, które chcą pogłębić swoją wiedzę albo z różnych powodów nie skorzystają ze spotkań przygotowane zostały materiały w postaci e-booków. Wypełniając ankietę dotyczącą świadomości profilaktyki raka szyjki macicy, która znajduje się pod tym linkiem https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdLLbz5UDMEyJi-nsUx9NfnIbWpgMxKPzrhXk2mowE8_srwgQ/viewform kobiety z powiatów objętych programem otrzymają bezpłatny pakiet e-booków edukacyjnych i mogą wygrać nagrodę o wartości 1000 zł. Możliwość zaszczepienia w kobietach przekonania, że regularnym prostym badaniem mogą się ustrzec przed ciężką chorobą jest największym profitem płynącym z tej akcji.

Zarówno lekarze jak i pacjentki powinni dołożyć wszelkich starań, aby białe plamy na mapie Polski mogły jak najszybciej zniknąć, tak by mieszkanki wszystkich obszarów naszego kraju miały równe szanse w walce z rakiem. Prawda jest jednak taka, że najważniejsza jest chęć współpracy. Akcje profilaktyczne zwłaszcza zakrojone na tak szeroką skalę są doskonalą okazją do zachęcenia kobiet do badań, jednak koniec końców to kobiety muszą zdecydować, że czas